21 Φεβρουαρίου 1913: 101 χρόνια ελεύθερα Γιάννενα (video)

Όπως είναι γνωστό οι Τούρκοι ανέλαβαν τα Γιάννινα το 1431 και παρά τις κατά καιρούς σημαντικές ελληνικές εξεγέρσεις, έμειναν σκλαβωμένα μέχρι το 1913. Από την 7η Ιανουαρίου 1913 ο ελληνικός στρατός υποστηριζόμενος από πεδινό και βαρύ πυροβολικό, άρχισε συντονισμένες επιθέσεις κατά των οχυρών που κατείχαν οι Τούρκοι στην Ήπειρο. Ο ελληνικός στρατός της Ηπείρου ενισχύθηκε και με νέες μονάδες ιππικού και πυροβολικού. Μάλιστα είχε έρθει στην Ήπειρο στο τέλος Ιανουαρίου και ο ίδιος ο τότε πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος σε σχετικές συζητήσεις με τον αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο, προσδιόρισε τους τρόπους με τους οποίους οι στρατιωτικές επιχειρήσεις θα εξυπηρετούσαν αποτελεσματικά τις πολιτικές προθέσεις της κυβέρνησης.

Το τελικό σχέδιο επίθεσης καταρτίστηκε την 16η Φεβρουαρίου και προέβλεπε εκτός των άλλων και παράλληλες αποβατικές επιχειρήσεις στους Αγίους Σαράντα για να αποκλειστεί μετακίνηση της 13ης τουρκικής μεραρχίας προς τα Γιάννινα. Η γενική επίθεση των ελληνικών δυνάμεων εκδηλώθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 20ης Φεβρουαρίου,. Η 2η Μεραρχία κατέλαβε επίκαιρες θέσεις και η 1η με την 3η φάλαγγα του Α΄ τμήματος Στρατιάς τα υψίστης στρατηγικής σημασίας υψώματα του. Την 19η Φεβρουαρίου το ελληνικό πυροβολικό άρχισε να βάλλει κατά των εχθρικών πυροβολείων Καστριού, του Προφήτη Ηλία και της Τσούκας, ύστερα από μεγάλο και σκληρό αγώνα. Η 2η φάλαγγα κινήθηκε διαμέσου της Μανωλιάσσας καταδιώκοντας τους υποχωρούντες και κατέλαβε την κοιλάδα Δωδώνης, φτάνοντας μέχρι τον Άγιο Νικόλαο. Συνεχίζοντας την προέλαση, έφτασε στην Πεδινή και μάλιστα δύο γενναίοι και τολμηροί αξιωματικοί, επικεφαλής των ταγμάτων της 2ης φάλαγγας, οι Βελισσαρίου και Ιατρίδης καταδιώκοντας τους Τούρκους, έφτασαν στους λόφους του Αγίου Ιωάννη Ανατολής, όπου εγκατέστησαν προφυλακές για ασφάλεια και έκοψαν τα καλώδια τηλεφώνων και τηλεγράφων, νεκρώνοντας έτσι την επικοινωνία Ιωαννίνων – Μπιζανίου.

Ο Εσάτ Πασάς αναγκάστηκε στις 8 το βράδυ να ζητήσει τη μεσολάβηση του Μητροπολίτη Γερβάσιου και των Προξένων για την παράδοση της πολυθρύλητης πόλης των Ιωαννίνων. Οι πρόξενοι ανακοίνωσαν στον Κωνσταντίνο το μεσολαβητικό τους ρόλο με έγγραφο που στάλθηκε με τους αξιωματικούς Ρεούφ και Ταλαάτ, τους οποίους συνόδευε ο Επίσκοπος Δωδώνης Πανάρετος (ως εκπρόσωπος της Μητρόπολης). Μαζί με τον ατρόμητο ταγματάρχη Βελισσαρίου οδηγήθηκαν τις πρώτες πρωινές ώρες της 21ης Φεβρουαρίου στο Γενικό Στρατηγείο Εμίν Αγά. Ύστερα από σύντομη συζήτηση συμφώνησαν την παράδοσή της πόλης και των τούρκικων δυνάμεων και δόθηκαν οι σχετικές διαταγές.

Τα θρυλικά Γιάννινα ήταν πλέον ελεύθερα, όπως ελεύθερη ήταν σε λίγο και ολόκληρη η πολύπαθη Ήπειρος. Ο ελληνικός στρατός εισήλθε θριαμβευτής στην πόλη των Ιωαννίνων και η υποδοχή ήταν πράγματι αποθεωτική. Τα χαρμόσυνο και πολυπόθητο αυτό γεγονός της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων χαιρετίστηκε επάξια με πανηγυρισμούς από όλους τους Έλληνες, ιδιαίτερα όμως από τους Ηπειρώτες, των οποίων τα όνειρα και οι πόθοι αιώνων για απελευθέρωση επί τέλους πραγματοποιήθηκαν.

Στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων είναι αφιερωμένο το ποίημα του Στέφανου Δάφνη, δημοσιευμένο στο ημερολόγιο του Σκόκου, το 1915.

Έχει τίτλο "Στα Γιάννενα":

Απ΄ έξω από τα Γιάννενα, σ΄ ένα ψηλό κλαδί,
Πουλί - πουλάκι εκάθισε και γλυκοκελαειδεί.
Ανοίχτε στράτα διάπλατη και στράτα μυρωμένη
κι έρχεται η Λευτεριά η κυρά με τ΄ άνθη στολισμένη.
Τ΄ ακούνε οι σκλάβοι, που βαθειά σ’ ονείρου βάθος ζούνε
Και τα κεριά ετοιμάζουνε και τους παλμούς κρατούνε,
Και το καλό φθινόπωρο με κάποια ανατριχίλα
Στρώνει τ’ ολόχρυσο χαλί με τα στερνά του φύλλα.

Χαρακτηριστικό ποίημα για τη μέρα αυτή είναι κι αυτό που έγραψε Γ. Σουρής, με τίτλο «Τα πήραμε τα Γιάννενα»:

Τα πήραμε τα Γιάννινα
Μάτια πολλά το λένε,
Μάτια πολλά το λένε,
Όπου γελούν και κλαίνε.
Το λεν πουλιά των Γρεβενών
Κι αηδόνια του Μετσόβου,
Που τα έκαψεν η παγωνιά
Κι ανατριχίλα φόβου.
Το λένε χτύποι και βροντές,
Το λένε κι οι καμπάνες,
Το λένε και χαρούμενες
Οι μαυροφόρες μάνες.
Το λένε και Γιαννιώτισσες
Που ζούσαν χρόνια βόγγου,
Το λένε κι Σουλιώτισσες
Στις ράχες του Ζαλόγγου.